Przemoc czy agresja?

Agresję definiuje się najczęściej jako świadome, zamierzone działanie, mające na celu wyrządzenie komuś szeroko rozumianej szkody – fizycznej, psychicznej lub materialnej. Jej charakterystyczną cechą jest używanie przez kogoś siły fizycznej lub psychicznej wobec osoby o zbliżonych możliwościach, mającej zdolność skutecznej obrony. W szczególnych warunkach agresja może przeradzać się w przemoc.

Przemoc to wykorzystanie swojej przewagi nad drugim człowiekiem (fizycznej, emocjonalnej, społecznej, duchowej). Mamy z nią do czynienia wówczas, gdy osoba słabsza (ofiara) poddana jest przez dłuższy czas negatywnym działaniom osoby lub grupy osób silniejszych (agresorzy).

Odróżnienie agresji od przemocy bywa trudne. Najczęściej przyjmuje się następujące kryteria, pozwalające na stwierdzenie, że mamy do czynienia z przemocą:
istnienie nierównowagi sił pomiędzy sprawcą a ofiarą,
długofalowy charakter zjawiska (w odróżnieniu od incydentalnego),
cykliczność zachowań (okresy nasilenia się zachowań agresywnych na przemian z okresami względnego spokoju),
występowanie sztywnych ról – sprawcy, ofiary i świadka.

Przemocy towarzyszy zazwyczaj niska świadomość istoty problemu, cechująca wszystkich jej uczestników. Przemoc może stać się formą uzależnienia, jeśli jest stosowana jako forma rozładowania napięcia emocjonalnego, ponieważ jej sprawcy doznają wyraźnej ulgi, co może prowadzić do powtarzania podobnych zachowań. Między innymi z tego względu przemoc sama się nie kończy – potrzebna jest interwencja z zewnątrz.

Przyczyny powstawania tendencji do przemocy
1.Wpływ środowiska rodzinnego
Badania wskazują na znaczenie trzech czynników rodzinnych:
brak ciepła i zaangażowania w sprawy dziecka ze strony głównego opiekuna (najczęściej matki),
przyzwalająca i tolerancyjna postawa wobec dziecka, połączona z brakiem istnienia jasnych granic wobec zachowań agresywnych w stosunku do otoczenia,
brutalne, agresywne zachowanie rodzica.
2.Wpływ grupy rówieśniczej
Mają tu znaczenie pewne mechanizmy grupowe:
naśladowanie zachowania rówieśników, postrzeganych jako osoby atrakcyjne,
wpływ sytuacji grupowej na zmniejszenie kontroli nad bodźcami pobudzającymi do agresywnych zachowań,
rozmycie odpowiedzialności.
3.Czynniki biologiczne

Zaliczamy do nich:
czynniki temperamentalne – dziecko o „gorącym” temperamencie jest bardziej narażone na wytworzenie u siebie wzorca agresywnych zachowań,
nadpobudliwość psychoruchowa,
poziom hormonów, zwłaszcza testosteronu.

Kiedy agresja w szkole przeradza się w przemoc?
Można wymienić następujące czynniki ryzyka:
Sprzeczność koncepcji wychowania i postępowania;
Niejasny, niespójny lub „podwójny” system norm i reguł;
Normy preferujące użycie siły;
Cicha akceptacja przez wszystkich agresji i przemocy;
Brak reakcji na drobne wykroczenia typu wagary, spóźnienia, graffiti;
Nuda, brak zagospodarowania czasu;
Ograniczenie przestrzeni, zagęszczenie;
Nadmiar bodźców, hałas;
Stały, wysoki poziom stresu, napięcia, złości;
Częste okazje do konfliktów, sprzeczność interesów;
Długo nierozwiązane konflikty, brak skutecznej mediacji;
Wysoki i stały stopień zależności między ofiarami a sprawcami;