Ulice Małego Kacka. Poznaj swojego patrona

Jak sam tytuł wskazuje, w książce tej poruszony został temat gdyńskich ulic. Obok krótkiej notki historycznej, dotyczącej zarówno przemian związanych z rozbudową przedwojennej Gdyni, jak i okresu rządów komunistów, przybliżono w książce sylwetki wielu patronów gdyńskich ulic - współczesnych, ale również i tych, którzy utracili "swoje" ulice.

Po lekturze wspomnianej książki powstał w mojej głowie pomysł stworzenia cyklu artykułów przybliżających patronów ulic, które znajdują się w mojej dzielnicy - Małym Kacku.

Każdy z nas, z pewnością zna dobrze nazwy ulic, którymi codziennie przemierza utarte trasy do szkoły, pracy lub sklepu. Czy jednak takie nazwy jak Łęczycka, Bielska, Rungurska, Kiejstuta, Gedymina, czy wreszcie Fizylierów, Szaserów i wiele innych mówią nam coś więcej, niż to, że pochodzą od miast, postaci historycznych, czy może formacji wojskowych? Dla mnie samego wiele z nich pozostaje tajemnicą, tym chętniej więc podejmę się odkrycia zawartej w nich treści.

Mały Kack - od torów do torów

Mały Kack jako dzielnica mieści się obecnie w granicach opartych z jednej strony o linię kolejową łączącą Gdynię z Kościerzyną - od rozwidlenia torów na wysokości nowo powstałej kładki, aż po okolice stacji kolejowej Wielki Kack, by z drugiej strony, biegnąc wzdłuż granicy z Sopotem, zawrócić linią lokalnych potoków - Swelina, Kolibskim, a w dalszej części również brzegiem rzeki Kaczej, aż do torów łączących Gdynię z Gdańskiem.

Jak widać, Mały Kack jest dosyć dużą dzielnicą, a co za tym idzie również mocno zróżnicowaną. Odmienność poszczególnych części przejawia się nie tylko w kwestiach infrastrukturalnych, lecz także historycznych. Z jednej strony mamy do czynienia z częścią przedwojenną, powstałą z parcelacji miejscowego majątku (ciekawym przebiegu tego procesu polecam artykuł Janusza Postka, Małokacka Parcelacja, zamieszczony na stronie naszej dzielnicy), z drugiej zaś z obszarem całkiem świeżych inwestycji - jak choćby osiedle Hovnanian.

Taka sytuacja ma swoje naturalne odzwierciedlenie w nazwach dróg znajdujących się w różnych częściach Małego Kacka. O ile w dolnej części dzielnicy przeważają nazwy dotyczące polskich miast i regionów, o tyle w górnych partiach pojawiają się nowe tendencje jak choćby formacje wojskowe, lub całkiem wyróżniające się na tle istniejących szablonów - jak ulica Parkowa, Miła czy Żniwna. W takiej sytuacji cieszy jednak fakt, że nowe ulice w większości nazywane są według obowiązującego już w okolicy schematu, a nie wedle przypadkowego pomysłu.

Przyglądając się naszej dzielnicy z lotu ptaka, można zauważyć następujące klucze, według których nadawano patronów naszym ulicom: miasta polskie, miasta litewskie, regiony Polski, postaci związane z historią Litwy, dawne formacje wojskowe oraz na końcu kategoria, którą można zbiorczo określić jako "różne".

Ulica Bielska

Na początek niniejszego cyklu postanowiłem wziąć na tapetę pierwszą kategorię: miasta polskie. Co ciekawe, przed wojną, w związku z innym ułożeniem granic Małego Kacka, kategoria ta obejmowała również ulice upamiętniające miasta śląskie, położone w okolicy Placu Górnośląskiego. Obecnie obszar ten należy jednak do sąsiedniej dzielnicy Orłowo.

Zastanawiając się jaki przyjąć klucz dla prezentowanych historii, doszedłem do wniosku, że posłużę się alfabetem. I tak też padło na ul. Bielską. Choć jest to jedna z najmniejszych ulic w Małym Kacku, to jej patron prezentuje się wielce ciekawie.
Nazwa tej ulicy wywodzi się od śląskiego miasta, położonego u stóp Beskidów, nad rzeką Białą - Bielska. Co ciekawe, obecnie należałoby raczej użyć formy ul. Bielsko - Bialska, choć trzeba przyznać, że byłaby to dosyć niewygodna nazwa. Jednakże, w okresie międzywojennym, gdy nazywano małokackie ulice, Bielsko i Biała było zupełnie odrębnymi miastami i to właśnie Bielsko - jako starsze i większe od swojego sąsiada, stało się patronem kolejnej gdyńskiej ulicy. Ponieważ obecnie stanowią jeden nierozerwalny organizm, przedstawię historię obu.

Jak już wspomniałem starszym z tej dwójki jest właśnie Bielsko. Powstanie miasta datuje się już na wiek XII, natomiast uzyskanie praw miejskich na końcówkę XIII stulecia. Od początku miasto znajdowało się w granicach księstwa Cieszyńskiego i dzieliło jego losy. W połowie XIV wieku wraz z całym księstwem weszło w skład Królestwa Czeskiego, by po krótkotrwałym okresie Węgierskim ostatecznie znaleźć się w granicach Monarchii a później Cesarstwa Austriackiego. Co ciekawe przez wieki wzdłuż rzeki Białej przebiegała granica między Polską a państwem Habsburgów.

Sukcesywny rozwój miasta spowodował wzrost jego znaczenia w regionie, co zostało ukoronowane utworzeniem, na mocy zezwolenia cesarza Maksymiliana II Habsburga, w 1572 r. państwa bielskiego. Blisko dwieście lat później cesarzowa Maria Teresa podniosła ziemię bielską do rangi Księstwa Bielskiego, które przetrwało do czasu reform politycznych z 1849 r., jakie miały miejsce na terenie Cesarstwa Austriackiego w związku z wydarzeniami Wiosny Ludów.

Przemiany, jakie następowały na terenie Europy w XIX wieku nie ominęły Bielska. W związku z długoletnimi wojnami napoleońskimi następował intensywny rozwój przemysłu włókienniczego, którego kulminacja przypada na II połowę XIX wieku. Warto wspomnieć, że Bielsko, było trzecim tego typu ośrodkiem w Austro - Węgrzech, a po I wojnie światowej drugim na terenie II Rzeczpospolitej. Władze rozwijającego się miasta dbały o to, aby wprowadzać na swoim terenie wszelkie pojawiające się nowinki techniczne.

I tak w drugiej połowie XIX wieku Bielsko zostało podłączone do państwowej sieci telegraficznej, powstała tu również jedna z pierwszych central telefonicznych. W mieście zbudowano gazownię (1864 r.), elektrownię (1893 r.), a w 1895 r. działalność swoją rozpoczęły miejskie wodociągi. W tym samym roku odbył się pierwszy kurs tramwaju elektrycznego. Okres dwudziestolecia międzywojennego, to czas z jednej strony dalszego intensywnego rozwoju w obszarze przemysłu włókienniczego i elektromaszynowego, a z drugiej tarć i konfliktów zarówno na tle narodowościowym (Bielsko pozostawało miastem z największą mniejszością niemiecką na terenie polskiego Śląska), jak i politycznym (silnie rozwinięty ruch robotniczy).

W okresie II wojny światowej po raz pierwszy dokonało się połączenie Bielska z Białą Krakowską. Jednak po „wyzwoleniu” tych ziem przez wojska radzieckie Biała odzyskała samodzielność. W wyniku wojny z Bielska została wysiedlona ludność narodowości niemieckiej, która stanowiła ponad 50 proc. dotychczasowych mieszkańców.

Zanim przejdę do kilku słów odnośnie najnowszej historii, zarysuję teraz pokrótce dzieje Białej.

Pierwsza wzmianka o Białej pochodzi z 1564 r. Wieś ta leżała na terenie Księstwa Oświęcimskiego, które w latach 1563-1564 zostało wcielone do Rzeczpospolitej. Kolejną istotną datą jest rok 1723, kiedy to ówczesny król Rzeczpospolitej August II Mocny nadał Białej prawa miejskie. Jego syn August III w 1757 r. dołożył jeszcze "wielki przywilej miejski", który umożliwił zakładanie i rozwijanie cechów rzemieślniczych.

Od samego początku Biała stała się ośrodkiem wytwórstwa włókienniczego, a pod koniec XVIII wieku, wraz z powstawaniem pierwszych manufaktur, stała się nawet największym tego typu ośrodkiem w zachodniej Małopolsce.

Po dokonaniu przez Austrię w 1772 r. I rozbioru Polski, Biała znalazła się w nowoutworzonej prowincji o nazwie Galicja. Okres zaborów, to czas intensywnego rozwoju przemysłu sukienniczego. Podobnie jak w sąsiadującym Bielsku, także tu powstawały kolejne fabryki, a miasto bogaciło się i zyskiwało na znaczeniu. W efekcie w 1855 r., po jednej z kolejnych reform administracyjnych stało się siedzibą powiatu Bialskiego.

Bliskość obu miast i podobna droga rozwoju sprzyjała ich współpracy. Wyrazem tego było zorganizowanie przez Związek Przemysłowców Bielska-Białej i Okolic wielkiej wystawy przemysłowej. Coraz częściej pojawiało się sformułowanie Bielsko-Biała, zacieśniały się również relacje między mieszkańcami. Nie doszło jednak jeszcze wówczas do oficjalnego połączenia obu miejscowości.

Okres międzywojnia, to podobnie jak w sąsiednim Bielsku czas konfliktów na tle narodowościowym - jeszcze przed I wojną Niemcy stanowili ponad 60 proc. ludności Białej. Także i wojna przyniosła podobne konsekwencje - w wyniku wielkiej akcji wysiedleńczej miasto stało się jednorodne pod względem narodowościowym.
W 1951 r. stało się to, co wydawało się od dawna koniecznością - Bielsko i Białą Krakowską połączono w jeden organizm miejski. W wyniku fuzji nastąpił ponowny rozwój przemysłu w mieście. W 1969 r. powołano do życia filię Politechniki Łódzkiej, która była pierwszą uczelnią w mieście. Kolejny okres intensywnego rozwoju przypadał na lata siedemdziesiąte, kiedy to w Bielsko – Białej powstała Fabryka Samochodów Małolitrażowych (FSM), w której wyprodukowano na przestrzeni 20 lat kilka milionów sztuk samochodów osobowych, w tym słynnego polskiego Malucha. Na początku lat dziewięćdziesiątych fabryka została przejęta przez koncern Fiat, który utworzył na jej bazie spółkę Fiat Auto Poland, produkującą do dziś w Bielsku – Białej samochody i podzespoły samochodowe.

Pisząc o Bielsko - Białej nie można nie wspomnieć, że miasto to w swojej historii było stolicą województwa. W 1975 r. na mocy reformy administracyjnej utworzono województwo bielskie, jedno z najmniejszych w Polsce, a zarazem najbogatszych i najlepiej rozwiniętych.

Po przemianach ustrojowych z początku lat dziewięćdziesiątych, nastąpiła stagnacja związana z upadaniem kolejnych przedsiębiorstw państwowych. W 1998 r. zlikwidowano województwo bielskie, a miasto zostało włączone do województwa śląskiego. Pomimo wielu przeciwności, już pod koniec ubiegłego stulecia Bielsko – Biała po raz kolejny wkroczyła na drogę rozwoju, zastępując przemysł włókienniczy elektromaszynowym i chemicznym oraz inwestując w edukację.

Obecnie Bielsko – Biała jest miastem na prawach powiatu, liczącym ponad 175 tys. mieszkańców i stanowi główny ośrodek regionu nazywanego Podbeskidziem. Wskaźniki rozwoju miasta świadczą o tym, iż jest ono jednym z lepiej rozwiniętych miast w Polsce. Szczęśliwie zachowane od zniszczeń wojennych stanowi również atrakcyjny ze względu na liczne zabytki oraz pobliskie Beskidy punkt turystyczny.
Na koniec warto dodać, że w tym roku drużyna piłkarska TS Podbeskidzie Bielsko – Biała, nawiązująca tradycją do założonego w 1907 r. Bielsko – Bialskiego Towarzystwa Sportowego, awansowała do Ekstraklasy piłkarskiej i będzie w niej występować w nadchodzącym sezonie 2011/2012.

Ciąg dalszy nastąpi...

Adam Popiołkiewicz

Napisz tekst, opublikuj zdjęcia i wygraj nawet 500 zł! Każdy, kto opublikuje artykuł lub fotoreportaż w MMTrojmiasto.pl automatycznie weźmie udział w konkursie dziennikarstwa obywatelskiego. Redakcja MM co miesiąc wybierze autorów najlepszych prac i rozda nagrody pieniężne o łącznej wartości 500 zł.
dodaj artykuł	dodaj wpis do bloga	dodaj fotoreportaż	dodaj wydarzenie