Archiwum Państwowe w Malborku stanie się częścią AP w Gdańsku. Jednostka jednak nadal będzie działała w zamkowych murach

W Malborku mówi się, że dni tutejszego Archiwum Państwowego są policzone. Rzeczywiście, gdyby wprost czytać oficjalny dokument z 10 listopada 2023 roku, można by wyciągnąć wniosek, że chodzi o likwidację instytucji. Piotr Gliński, ówczesny minister kultury i dziedzictwa narodowego, wydał rozporządzenie w sprawie połączenia AP w Gdańsku i AP w Malborku, z którego wynika, że „z dniem 1 marca 2024 roku tworzy się Archiwum Państwowe w Gdańsku”, a „siedzibą jest Gdańsk”. Dalej czytamy, że archiwum przejmuje zadania oraz prawa i zobowiązania wynikłe ze stosunków prawnych AP w Gdańsku i AP w Malborku, przejmie pracowników, zgromadzone materiały archiwalne, składniki majątku ruchomego, środki finansowe.

Jak odpowiada nam Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych w Warszawie, „mające nastąpić połączenie nie jest równoznaczne z likwidacją jednostki”.

- Archiwum Państwowe w Malborku zostanie włączone w strukturę organizacyjną Archiwum Państwowego w Gdańsku. W zamierzeniach zmiana ta nie wiąże się z zaprzestaniem działalności archiwalnej na terenie miasta Malborka. W dotychczasowej lokalizacji malborskiego archiwum – w pomieszczeniach wynajmowanych od Muzeum Zamkowego w Malborku – w dalszym ciągu będzie prowadzona działalność archiwalna w zakresie, w jakim umożliwi to właściciel pomieszczeń. W związku z tym dla użytkowników zasobu nie nastąpi istotna zmiana – wyjaśnia nam Maciej Prusiński z Departamentu Popularyzacji Działalności Archiwalnej NDAP.

- To jest zmiana organizacyjna polegająca na włączeniu w struktury AP w Gdańsku. Na tę chwilę uzgodnienia są takie, że łączymy się z Malborkiem, a 1 marca jest datą połączenia, a nie wyprowadzenia się z Malborka – potwierdza Małgorzata Janusz, która od 1 sierpnia 2023 r. jest dyrektorem Archiwum Państwowego w Gdańsku, a wcześniej, od 1997 roku, kierowała AP w Malborku.

CZYTAJ TEŻ: Długoletnia dyrektor z Malborka została dyrektorem AP w Gdańsku

Nic dziwnego, że samo rozporządzenie, które nie zawiera uzasadnienia, wywołało pewne poruszenie. W końcu AP jest jedną z najstarszych instytucji w powojennym Malborku, starszą nawet niż Muzeum Zamkowe, w którego murach – w części pomieszczeń przyziemia i piwnic Pałacu Wielkich Mistrzów – ma siedzibę. Jego początki związane są jednak z Elblągiem, bo tam działało w pierwszych dwóch latach jako oddział Wojewódzkiego Archiwum Państwowego w Gdańsku. Po wejściu w życie dekretu o archiwach państwowych w marcu 1951 r. elbląska placówka uzyskała rangę Powiatowego Archiwum Państwowego.

Wobec zdecydowanie większego nasycenia archiwaliami oraz korzystniejszego położenia w 1951 roku wysunięto inicjatywę przeniesienia archiwum do Malborka i ulokowania go na terenie zamku. Projekt ten spotkał się z poparciem władz miejskich Malborka, które wyraziły zgodę na bezpłatne przekazanie do dyspozycji Archiwum Państwowego wytypowanych pomieszczeń zamkowych. Z dniem 8 marca 1952 r. siedziba Powiatowego Archiwum Państwowego została przeniesiona z Elbląga do Malborka – można przeczytać na stronie internetowej archiwum.

Dla podkreślenia, że pomimo przeprowadzki jest to archiwum w Elblągu z siedzibą w Malborku, takie określenie znajdowało się w nazwie aż do końca 2017 r. Na mocy Rozporządzenia Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dniem 1 stycznia 2018 r. jednostka otrzymała nazwę Archiwum Państwowe w Malborku.

- Naczelny dyrektor ma świadomość znaczenia Archiwum Państwowego w Malborku, a do końca 2017 r. Archiwum Państwowego w Elblągu z siedzibą w Malborku dla lokalnej społeczności. Właśnie z tego względu dąży do utrzymania, w jak najszerszym zakresie, działalności archiwalnej w dotychczasowej lokalizacji. Nie zmienia to faktu, że archiwum to było najmniejszą jednostką organizacyjną sieci archiwów państwowych oraz nigdy nie posiadało własnej siedziby umożliwiającej prowadzenie właściwej działalności archiwalnej – przypomina Maciej Prusiński.

Co jest przyczyną zmiany, która stanie się faktem 1 marca? NDAP wyjaśnia nam, że "planowane połączenie umożliwi kierownictwu jednostki bardziej elastyczne podejmowanie skutecznych działań zarządczych celem sprawnego zabezpieczenia dziedzictwa archiwalnego, m.in. poprzez stworzenie możliwości wykorzystania zasobów infrastrukturalnych Archiwum Państwowego w Gdańsku". Innymi słowy, przyczyna ma leżeć w wielkości malborskiego archiwum i braku możliwości powiększenia przestrzeni archiwalnych. Łączna powierzchnia magazynów w Malborku wynosi ponad 1600 metrów kwadratowych.

- Główne zadania archiwów państwowych to gromadzenie, zabezpieczenie, opracowanie i udostępnianie materiałów archiwalnych. Problem w Malborku jest taki, że nie ma już rezerwy magazynowej. Dlatego po rozmowach z naczelnym dyrektorem ustaliliśmy, że rozwiązaniem będzie połączenie z Gdańskiem, by nowe akta z przedpola archiwalnego trafiały do AP w Gdańsku, które ma rezerwą magazynową. A zasób historyczny, póki co, będzie udostępniany w Malborku – wyjaśnia nam Małgorzata Janusz.

Pod pojęciem „przedpola archiwalnego” rozumie się w tym przypadku jednostki organizacyjne działające na terenie byłego województwa elbląskiego, które wytwarzają dokumentację i w określonym czasie muszą przekazywać ją do AP w Malborku. To na przykład urzędy stanu cywilnego, sądy, prokuratury, instytucje kultury.
Jak wyjaśnia NDAP, zasób AP w Malborku stanowi jedynie 2394 metrów bieżących materiałów archiwalnych (149 574 jednostek archiwalnych). Dla porównania – AP Gdańsk to ponad 10,5 kilometra bieżącego materiałów (904 859 jednostek archiwalnych).

AP w Malborku jest to jeden z najmniejszych zasobów przechowywanych w ramach sieci archiwów państwowych, z czego część już jest przechowywana w magazynach Archiwum Państwowego w Gdańsku. W związku z połączeniem nie jest planowane przeniesienie zgromadzonego zasobu – wyjaśnia przedstawiciel NDAP.

Tutaj jednak pojawia się zastrzeżenie.
- Niemniej z uwagi na fakt, że siedziba archiwum mieści się nie we własnych, a w wynajmowanych od Muzeum Zamkowego w Malborku pomieszczeniach, których stan techniczny ulega stałemu pogorszeniu, Archiwum Państwowe w Malborku musi brać pod uwagę możliwość zmaterializowania się ryzyka dotyczącego warunków lokalowych i – co z tego wynika – z potencjalną koniecznością ograniczenia prowadzonego zakresu działalności jednostki – tłumaczy Maciej Prusiński.

Jak się dowiedzieliśmy, nie da się wykluczyć, że w przyszłości większą ilość zbiorów trzeba będzie usunąć z Malborka ze względu na możliwe prace badawcze w tej części zamku (gdyby Muzeum Zamkowe miało takie plany).

ZOBACZ TEŻ: Wystawa o Mikołaju Koperniku na placu Jagiellończyka w Malborku

Obecnie w Archiwum Państwowym w Malborku pracuje 12 osób. Planowane połączenie nie będzie wiązało się z redukcją zatrudnienia, a – jak nam odpowiedziano - „jedynie nową organizacją pracy”.

- Pracownikom, którzy zatrudnieni są na stanowiskach dublujących się w obu jednostkach organizacyjnych (pracownicy działów finansowych, kadrowych oraz administracyjnych), zostaną zaproponowane nowe warunki zatrudnienia, uwzględniające potrzeby Archiwum. W stosunku do pracowników AP w Malborku, którzy z chwilą połączenia staną się pracownikami AP, zastosowanie znajdą przepisy Kodeksu pracy – wyjaśnia Maciej Prusiński.

Pewne jest, że Malbork nie będzie miał rangi oddziału AP w Gdańsku (tak jak ma to miejsce w przypadku Gdyni). Jeszcze trwają prace nad regulaminem, w którym pojawi się m.in. stosowne nazewnictwo w tym zakresie.

Po zmianie od 1 marca br. Archiwum Państwowe w Gdańsku będzie obejmowało zasięgiem tereny dawnych województw gdańskiego i elbląskiego, czyli:

• w obecnym województwie pomorskim powiaty: gdański, kartuski, kościerski, kwidzyński, malborski, nowodworski, pucki, starogardzki, sztumski, tczewski i wejherowski oraz miasta na prawach powiatu: Gdańsk, Gdynia i Sopot;
• na terenie województwa warmińsko-mazurskiego powiaty braniewski i elbląski, miasto Elbląg, gminy Kisielice i Susz w powiecie iławskim, gminę Orneta w powiecie lidzbarskim.

Jesteśmy na Google News. Dołącz do nas i śledź "Dziennik Bałtycki" codziennie. Obserwuj dziennikbaltycki.pl!